Blog o Japonii. Japoneczka

Termin SAMURAJ pojawia się już w najstarszych japońskich pismach, oznaczający służbę panu, zarezerwowany dla warstw wyższych. W kodeksie karno-administracyjnym z 702 roku pisze, że każdemu, kto przekroczył osiemdziesiąt lat lub stał się inwalidą należy przydzielić jednego samuraja (opiekuna). Samuraj miał obowiązek przebywać cały czas u boku osoby powierzonej jego opiece, zapewniając mu ochronę, jak również jego rodzinie oraz rezydencji. Po stracie swojego pana, wojownik stawał się tak zwanym roninem.

Później termin samuraj na pewien czas zniknął z oficjalnych dokumentów, pojawiając się ponownie w X wieku (w okresie Heian). Z czasem znaczenie samurajów zaczęło wzrastać. Powierzano im funkcje zarządców majątków, rezydencji (tachi-no samurai), a nawet gubernatorów i wice gubernatorów prowincji (uni-no samurai). Symbolem stanu samurajskiego było tak zwane daisho, otaczane szczególną czcią – komplet mieczy, tzw. uosobienie duszy. Dłuższy, katana i krótszy, wakizashi nie były traktowane tylko jako broń. Samuraje nigdy nie tworzyli jednolitej warstwy w japońskim społeczeństwie.

W drugiej połowie XII wieku zostały zapoczątkowane poważne zmiany w japońskich strukturach państwowych – shogunatu, które przetrwały do 1868. Shogun wykonywał swe obowiązki za pośrednictwem swoich prywatnych wasali, bo prywatnie był urzędnikiem państwowym. Tradycja mówiła, że miecz samurajski po wyjęciu z pochwy musi zakosztować krwi. Dlatego użytkownicy katany używali jej z rozwagą. Gdy już zdarzyło się, że ostrze znalazło się poza pochwą a nie wykorzystano go w walce, samuraj powinien był skaleczyć sobie nim palec. Gorliwa służba u boku swego pana, a szczególnie wykazanie się odwagą na polu bitwy było znakomitą okazją do zdobycia nagrody. Narastanie nierówności między samurajami, a innym warstwami społeczeństwa spowodowało w kolejnych okresach gwałtowny wzrost liczby wojowników. Klasa samurajska wykształciła niepisany kodeks zasad etycznych zwany - bushido. Oprócz typowych dla wojowników cnót takich jak: honor – odwaga – posłuszeństwo, zawierał on także wpływy buddyzmu (współczucie), konfucjanizmu (uprzejmość) czy zen (samokontrola).

W okresie Edo status samuraja przysługiwał już tylko bezpośrednim wasalom rządzącego rodu Tokugawa oraz ważniejszym wasalom niektórych książąt. Wśród niższych warstw społeczeństwa terminem samuraj zaczęto jednak określać wszystkich wojowników. W okresie od X do XIV wieku podstawą bytu samuraja było posiadanie ziemi. Samuraj z reguły walczył konno, a jego bronią był łuk. W trakcie bitwy starano się zabić przeciwnika celnym trafieniem strzałą. Po miecz sięgano dopiero wtedy, gdy wyczerpał się zapas strzał, a najczęściej starano się przebić swego przeciwnika mieczem. Jednym z bardziej znanych na świecie i szokujących zwyczajów związanych z samurajską tradycją obyczajów jest seppuku, czyli rozcięcie brzucha, będącego siedzibą duszy, dowodem jego niewinności i jedynym sposobem na zmazanie skazy na honorze. Po otworzeniu jamy brzusznej, asystujący w samobójstwie, tak zwany kaishaku, odcinał w geście łaski mieczem głowę umierającemu.

Okres od połowy XIV do końca XVI wieku stanowił kolejny istotny etap ewolucji stanu samurajskiego, to okres wielkich książąt, określanych mianem daimyo. Po objęciu urzędu shoguna rodu Ashikaga, cały kraj ogarnęła fala zamieszek. W latach 1467-1477 ostatecznie załamała się hegemonia rodu Ashikaga i rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego, trwający ponad sto lat. W okresie długotrwałych wojen domowych samuraje byli masowo osadzani w pobliżu rezydencji swego pana. Od końca XV wieku nastąpił szybki rozwój japońskiej sztuki wojennej. Dowódcy zaczęli ustawiać swoje oddziały w szykach; indywidualne działania wojowników były zabronione. W połowie XVI wieku upowszechniła się uprawa bawełny. Pozwoliło to wyposażyć wojska w odzież umożliwiającą prowadzenie walki niezależnie od pory roku.

W drugiej połowie XIX wieku dzięki poparciu części samurajów rozpoczęły się procesy, które zmieniły Japonię. Wśród grupy samurajów zwanych shishi zrodził się pomysł reformy politycznej, która zrywałaby z wiekową tradycją realnych rządów szoguna. Zakończony zwycięstwem nad siłami szoguna konflikt uznaje się za początek epoki Meiji. Cesarz, który przyjął ten przydomek, przeniósł stolicę z Kioto do Edo, przemianowując to drugie miasto na Tokio. Reformę Meiji najbardziej odczuli samurajowie. Utworzono armię poborową, stwarzając sytuację, w której dziedziczni wojownicy przestali być potrzebni. Odebrano im prawo do noszenia mieczy i pozbawiono większości innych przywilejów. Mimo upadku samurajów jako klasy społecznej ich etos żyje wśród społeczeństwa japońskiego i do dzisiaj pielęgnuje się jego ideały.

Wiek XIX był czasem kiedy feudalny porządek Japonii odchodził w niebyt, to również epoka fotografii. W połowie stulecia kończył się okres rządu szogunów z rodu Tokugawa, dobiegała końca także historia samej instytucji szoguna.  Dzięki fotografiom na:  http://portalwiedzy.onet.pl/142640,1,1,0,galeria_media.html możemy dziś zobaczyć ostatnie chwile ich świata.

Zobacz też:

1. Najpiękniejsza choinka świata w Japonii
2. „Kultury Świata” z Japonią we Wrocławiu
3. Koniec z chrapaniem! Japończycy znaleźli rozwiązanie!
4. Wizerunki zbrojnych mężów